دستیابی به تجارت، تولید و صادرات آسان راه حلی مناسب برای رونق وضعیت اقتصادی و توسعه روابط بین المللی است و یکی از راه حل های مناسب بشر برای رونق کسب و کار، ایجاد مناطقی برای تجارت آزاد تعریف می شود از این رو با تامل در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که به منزله نقشه راه بخش اقتصاد ایران است بر توسعه حوزه عمل مناطق آزاد با انتقال فناوری های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج تاکید شده است.
با نگاهی به دیدگاه های مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران در رابطه با لزوم تقویت اقتصاد ملی با تکیه بر توان داخل و رونق تولید، صادرات غیرنفتی و توسعه روابط بین المللی، می توان گفت مناطق آزاد می توانند الگویی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی باشند.
در روزهای پایانی دولت یازدهم، رشد، توسعه، فرصت ها، چالش های مناطق آزاد را با اکبر ترکان، دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به گفتگو نشسته ایم:
توسعه منطقه آزاد با محوریت تامین زیر ساخت ها صورت گرفت
نقش توسعه مناطق آزاد به عنوان فرصتی که کشور در مسیر دستیابی به توسعه پایدار قرار گیرد غیر قابل انکار است و مناطق آزاد در تاریخچه خود با فراز و نشیب های بسیاری روبرو بوده و دولت های پس از انقلاب تا به امروز عملکرد متفاوتی در حوزه مناطق آزاد داشته اند. روند و بررسی سیات های رشد و توسعه مناطق آزاد در دولت تدبیر و امید قابل توجه بوده است. اکبر ترکان در این باره می گوید: تحلیل این مسئله به نگاهی برمی گردد که در مورد مناطق آزاد مطرح است. در حال حاضر رهنمودهای مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی و در بند یازدهم آن، مستقیاً به مناطق آزاد اشاره دارد و در آن سیاست های اقتصاد مقاومتی چهار ماموریت را برای این حوزه تعریف می کند: تسهیل تولید، توسعه صادرات، انتقال تکنولوژی و تامین نیازهای کشور. اگر هر یک را جداگانه مورد بررسی قرار دهیم برای هر یک گفتنی ها بسیار است اما به قطع می گویم که اتفاق مثبتی که در این دولت برای مناطق آزاد رخ داد در هیچ دولتی در گذشته بوده است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه مقایسه ای بر شرایط حاکم بر مناطق آزاد در دولت دهم و یازدهم به چه شکلی بوده است می گوید: در این دولت مناطق آزاد را در شرایطی تحویل گرفتیم که هنوز منطقه آزاد ماکو به رغم تصویب مجلس دایر نشده بود. از سویی نیز در منطقه آزاد ارس در این دوران شاهد پیشرفت های بسیاری بوده ایم و مدیرعامل وقت این منطقه در بین دیگر مناطق توانسته است عملکرد به مراتب بهتری از خود نشان داده و منطقه تحت مدیریت خود را در شرایط ایده آلی قرار دهد.
در منطقه آزاد انزلی زمانی که کار شروع شد در نیمه راه ساخت بندر کاسپین بود اما از نظر صنعت، فناوری و تکنولوژی دستاورد چندانی نداشته ایم اما منطقه آزاد کیش بهترین منطقه آزاد ما بوده است. در چابهار موفقیت چندانی نداشتیم. در قشم در دوران آقای هاشمی بهترین عملکرد را داشت و از آن به بعد دیگر شاهد پیشرفتی نبوده ایم.
وی اظهار می دارد: نیاز امروز مناطق آزاد تامین زیر ساخت هاست و اولین گامی که در دولت یازدهم برداشته شد در این حوزه بوده تا به امروز بیشترین حجم سرمایه گذاری صورت گرفته در تامین زیرساخت ها صورت گرفته است. در انزلی 400 میلیارد تومان بندر و جاده ساخته شده، در ماکو 200 میلیارد تومان فرودگاه و بزرگراه، در ارس تصفیه خانه فاضلاب، شبکه انتقال گاز و انتقال برق و زیر ساخت های صنعتی فراهم شده است، در فرودگاه کیش ترمینال جدید احداث شد و بنادر مختلفی ساخته شد و تصفیه فاضلاب را برای تأمین آب مورد نیاز فضای سبز در حال اجرا شدن است. در منطقه آزاد اروند فرودگاه بازسازی شده و البته در مسئله لاینحل دیگری که همان لایروبی اروند است به نتیجه نرسیده ایم و هنوز کشتی های بزرگ نمی توانند به خرمشهر بیایند. در منطقه آزاد چابهار اسکله های جدیدی توسط وزارت راه و شهر سازی به ارزش 400 میلیون دلار ساخته شده و آماده بهره برداری است و این ها تمامی آن زیرساخت هایی است که مناطق آزاد را برای یک جهش آماده می کند.
دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ادامه می دهد: دلیل اینکه بهترین دوران قشم در دوره آقای هاشمی بوده به این دلیل است که مدیریت این منطقه در آن زمان به دست آقای محلوجی وزیر صنایع و معادن وقت بود و شمس اردکانی را مامور مدیریت این منطقه کرد و توسعه را با محور فولاد در نظر داشتند که در این مقطع نیز هیات سوئدی برای بررسی موضوع به ایران آمد و دکتر بانکی نیز به عنوان مدیر عامل شرکت فولاد، ژاپنی ها را برای ساخت مجتمع های فولاد به پای میز مذاکره کشاند. شهرک مسکونی و بندری نیز بدین منظور طراحی و ساخته شد و این مسیر بدین شیوه جلو رفت. در دوران آقای انوار که یک مدیر فرهنگی بود مدیریت را برعهده گرفت و کم کم از سمت و سوی فولاد فاصله گرفت و به محاق رفت و قشم به نقطه ای رسید که فولاد کاملا متوقف شد و در دوران احمدی نژاد هم رویکرد پتروشیمی برجسته شد و مدیریت وقت بر روی ساخت پل خلیج فارس متمرکز شد.
امروزه مناطق آزاد با شاخص مستثنی شدن از قانون مالیات معرفی می شوند
وی در ادامه مناطق آزاد را پایلوت جغرافیایی برای تغییر در نگرش به اقتصاد کلان عنوان کرده و می گوید: مناطق آزاد قطعه هایی از جغرافیا هستند که به واسطه آن برای انتقال اقتصاد دولتی به اقتصاد آزاد نقطه آزمون ما به حساب می آیند و این موضوع از قبل بوده، امروز هم هست و برای فردا هم ضرورت دارد. ضرورت های آینده این است که مناطق آزاد با شاخص مستثنی شدن از قانون مالیات معرفی می شوند.
آیا امروز هم این جزو ضرورت هاست؟ آیا امروز نگاه جهان به مناطق آزاد این است که جاهایی وجود داشته باشد که مالیات و حقوق گمرکی پرداخت نشود؟
ترکان اینگونه پاسخ می دهد: امروز دنیا به دنبال ایجاد مناطق آزاد مالی است و جهان یک گام جلوتر به مناطق آزاد نگاه می کند و از آنجا که ما هنوز به عصر فرا صنعتی وارد نشدیم این دیدگاه را نداریم.
وی در پاسخ به این سئوال که با این منطق روشن، تا افق بی نهایت چند منطقه آزاد می توان ایجاد کرد؟ اینگونه پاسخ می دهد: برای کار با عراق، منطقه آزاد اروند، مرکز عراق، مهران، اقلیم کردستان عراق، منطقه بانه و مریوان، ترکیه، منطقه آزاد ماکو، کار با حوزه قفقاز و منطقه آزاد ارس، کار با حوزه خزر و منطقه آزاد انزلی، کار با ترکمنستان و منطقه اینچه برون، کار با افغانستان و منطقه آزاد در حال مطالعه سیستان، کار با حوزه عمان نیز در منطقه آزاد چابهار مد نظر است.
با پذیرش این منطق که مناطق آزاد سرپل کار با همسایگان است توانسته ایم همسایه های مرزی کشور را تحت پوشش قرار دهیم و تولید و تجارت، همزمان با ظرفیت های این مناطق به خارج از مرزهای کشور روانه می شوند.
راهبرد مناطق آزاد افزایش توان صادراتی است
ایران به عنوان یکی از غنی ترین کشورهای دنیا از حیث منابع انرژی نفت و گاز و معادن است. اما طبق بررسی های مراکز علمی کمتر از یکصد سال آینده منابع نفتی به پایان می رسد و دیدگاه مسؤلین کشور نسبت به درآمدهای اقتصادی با ارایه سند کلی اقتصاد مقاومتی مشخص شده و در این سند دوری از خام فروشی و سعی برای کسب ارزش افزوده بیشتر از داشته های داخل و توجه ویژه به صادرات غیرنفتی با تقویت تولید داخل، از مهم ترین رویکردهای راهبردی اقتصاد ایران است.
ترکان با بیان این مطلب می افزاید: در تولید صادرات و فناوری هدف اول تعیین شده برای مناطق افزایش سی درصد به صادرات مناطق آزاد بوده است. صادرات مناطق آزاد ما در سال 94، 630 میلیون دلار بوده است و برای سال 95 هدف گذاری صورت گرفته 30 درصد افزایش مد نظر بود که توانستند از این میزان 830 میلیون دلار صادرات داشته باشیم و خوشبختانه عددی نزدیک به هدف محقق شد که بيشتر از رقم 27 درصدی را نشان می داد و برای سال 96 افزایش توان تولیدی و فراهم کردن بسترهای انتقال فناوری های پیشرفته را مد نظر داریم تا مسیر اقتصاد مقاومتی که از تولید، صادرات و فناوری می گذرد طی شود.
وی با بیان اینکه معاونتی نیز با همین عنوان در دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد شکل گرفته و تغییرات عمده ای رخ داده است اظهار می کند: با این رویکرد و در نگرشی دیگر برای اینکه محور کارهای ما مشارکت مردم است معاونت فرهنگی اجتماعی نیز در دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد تشکیل شده و توسعه انسانی را در منطقه را با محور بهداشت و سلامت پایش و رصد می کند و هدف توسعه از درون است و رفتن به سمتی که استعدادهای درونی مناطق شکوفا شود و ضرورت مشارکت جامعه مدنی هر منطقه را در نظر دارد.
ترکان معتقد است: اقتصاد مقاومتی به ما جهت می دهد و تمامی بخش ها در حال رصد شدن و پایش هستند و امیدوارم شاهد نتایج خوبی باشیم.
روانسازی مالی در حوزه بانکی ضروری است
وی در حوزه سرمایه گذاری خارجی هم اینگونه می گوید: در حوزه سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد هم کارهایی صورت گرفته اما هنوز مطلوب ما نیست و هنوز برای جذب سرمایه بیشتر موانع بیشماری در سر راه ما قرار دارد چرا که هنوز مراودات مالی بانک های داخلی با بانک های خارجی روانسازی نشده و بخش عمده ای از آن ناشی از این است که در دهه های اخیر تحولاتی در نظام بانکداری جهانی رخ داده اما ما هنوز نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم. نظام نگهداری حساب در بانک ها و و سیستم تنظیم ترازنامه بانک ها و چیزهایی که در قواعد جدید بانکداری در دنیا تعریف شده هنوز با بانکداری داخلی تطبیق داده نشده به همین دلیل روان بودن همکاری را در بانک ها نمی بینیم.
ترکان با بیان اینکه رقابت دستگاه های اجرایی در این مدت چالش جدی مدیریت مناطق آزاد بوده است تصریح می کند: ما تلاش داشتیم نظام های جدید آموزش و پرورش را در مناطق آزاد اجرا کنیم اما آموزش و پرورش همکاری و آمادگی لازم را در این خصوص اعلام نکرده است. در حوزه بهداشت و درمان هم همین هدف را داشتیم که موفق نشدیم. در حوزه آموزش عالی نیز تلاش داریم تا سیستم های نوین دانشگاهی را اجرایی کنیم که هنوز محقق نشده است.
كشورهاي بسياري تاكنون در مورد ايجاد و توسعه مناطق آزاد گام برداشته اند، گرچه بعضا در دستيابي به اهداف خود با عدم موفقيت مواجه شده اند اما موارد شگفت انگيزي نيز تجربه شده است و امید می رود در دولت دوزادهم این تجربه ها و دستاوردهای شگفت انگیز را در این مناطق در ايران نيز شاهد باشیم.
منبع: ویژه نامه روزنامه ایران ـ مرداد ماه 1396
دستیابی به تجارت، تولید و صادرات آسان راه حلی مناسب برای رونق وضعیت اقتصادی و توسعه روابط بین المللی است و یکی از راه حل های مناسب بشر برای رونق کسب و کار، ایجاد مناطقی برای تجارت آزاد تعریف می شود از این رو با تامل در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که به منزله نقشه راه بخش اقتصاد ایران است بر توسعه حوزه عمل مناطق آزاد با انتقال فناوری های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج تاکید شده است.
با نگاهی به دیدگاه های مقام معظم رهبری و ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران در رابطه با لزوم تقویت اقتصاد ملی با تکیه بر توان داخل و رونق تولید، صادرات غیرنفتی و توسعه روابط بین المللی، می توان گفت مناطق آزاد می توانند الگویی برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی باشند.
در روزهای پایانی دولت یازدهم، رشد، توسعه، فرصت ها، چالش های مناطق آزاد را با اکبر ترکان، دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به گفتگو نشسته ایم:
توسعه منطقه آزاد با محوریت تامین زیر ساخت ها صورت گرفت
نقش توسعه مناطق آزاد به عنوان فرصتی که کشور در مسیر دستیابی به توسعه پایدار قرار گیرد غیر قابل انکار است و مناطق آزاد در تاریخچه خود با فراز و نشیب های بسیاری روبرو بوده و دولت های پس از انقلاب تا به امروز عملکرد متفاوتی در حوزه مناطق آزاد داشته اند. روند و بررسی سیات های رشد و توسعه مناطق آزاد در دولت تدبیر و امید قابل توجه بوده است. اکبر ترکان در این باره می گوید: تحلیل این مسئله به نگاهی برمی گردد که در مورد مناطق آزاد مطرح است. در حال حاضر رهنمودهای مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی و در بند یازدهم آن، مستقیاً به مناطق آزاد اشاره دارد و در آن سیاست های اقتصاد مقاومتی چهار ماموریت را برای این حوزه تعریف می کند: تسهیل تولید، توسعه صادرات، انتقال تکنولوژی و تامین نیازهای کشور. اگر هر یک را جداگانه مورد بررسی قرار دهیم برای هر یک گفتنی ها بسیار است اما به قطع می گویم که اتفاق مثبتی که در این دولت برای مناطق آزاد رخ داد در هیچ دولتی در گذشته بوده است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه مقایسه ای بر شرایط حاکم بر مناطق آزاد در دولت دهم و یازدهم به چه شکلی بوده است می گوید: در این دولت مناطق آزاد را در شرایطی تحویل گرفتیم که هنوز منطقه آزاد ماکو به رغم تصویب مجلس دایر نشده بود. از سویی نیز در منطقه آزاد ارس در این دوران شاهد پیشرفت های بسیاری بوده ایم و مدیرعامل وقت این منطقه در بین دیگر مناطق توانسته است عملکرد به مراتب بهتری از خود نشان داده و منطقه تحت مدیریت خود را در شرایط ایده آلی قرار دهد.
در منطقه آزاد انزلی زمانی که کار شروع شد در نیمه راه ساخت بندر کاسپین بود اما از نظر صنعت، فناوری و تکنولوژی دستاورد چندانی نداشته ایم اما منطقه آزاد کیش بهترین منطقه آزاد ما بوده است. در چابهار موفقیت چندانی نداشتیم. در قشم در دوران آقای هاشمی بهترین عملکرد را داشت و از آن به بعد دیگر شاهد پیشرفتی نبوده ایم.
وی اظهار می دارد: نیاز امروز مناطق آزاد تامین زیر ساخت هاست و اولین گامی که در دولت یازدهم برداشته شد در این حوزه بوده تا به امروز بیشترین حجم سرمایه گذاری صورت گرفته در تامین زیرساخت ها صورت گرفته است. در انزلی 400 میلیارد تومان بندر و جاده ساخته شده، در ماکو 200 میلیارد تومان فرودگاه و بزرگراه، در ارس تصفیه خانه فاضلاب، شبکه انتقال گاز و انتقال برق و زیر ساخت های صنعتی فراهم شده است، در فرودگاه کیش ترمینال جدید احداث شد و بنادر مختلفی ساخته شد و تصفیه فاضلاب را برای تأمین آب مورد نیاز فضای سبز در حال اجرا شدن است. در منطقه آزاد اروند فرودگاه بازسازی شده و البته در مسئله لاینحل دیگری که همان لایروبی اروند است به نتیجه نرسیده ایم و هنوز کشتی های بزرگ نمی توانند به خرمشهر بیایند. در منطقه آزاد چابهار اسکله های جدیدی توسط وزارت راه و شهر سازی به ارزش 400 میلیون دلار ساخته شده و آماده بهره برداری است و این ها تمامی آن زیرساخت هایی است که مناطق آزاد را برای یک جهش آماده می کند.
دبیر شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ادامه می دهد: دلیل اینکه بهترین دوران قشم در دوره آقای هاشمی بوده به این دلیل است که مدیریت این منطقه در آن زمان به دست آقای محلوجی وزیر صنایع و معادن وقت بود و شمس اردکانی را مامور مدیریت این منطقه کرد و توسعه را با محور فولاد در نظر داشتند که در این مقطع نیز هیات سوئدی برای بررسی موضوع به ایران آمد و دکتر بانکی نیز به عنوان مدیر عامل شرکت فولاد، ژاپنی ها را برای ساخت مجتمع های فولاد به پای میز مذاکره کشاند. شهرک مسکونی و بندری نیز بدین منظور طراحی و ساخته شد و این مسیر بدین شیوه جلو رفت. در دوران آقای انوار که یک مدیر فرهنگی بود مدیریت را برعهده گرفت و کم کم از سمت و سوی فولاد فاصله گرفت و به محاق رفت و قشم به نقطه ای رسید که فولاد کاملا متوقف شد و در دوران احمدی نژاد هم رویکرد پتروشیمی برجسته شد و مدیریت وقت بر روی ساخت پل خلیج فارس متمرکز شد.
امروزه مناطق آزاد با شاخص مستثنی شدن از قانون مالیات معرفی می شوند
وی در ادامه مناطق آزاد را پایلوت جغرافیایی برای تغییر در نگرش به اقتصاد کلان عنوان کرده و می گوید: مناطق آزاد قطعه هایی از جغرافیا هستند که به واسطه آن برای انتقال اقتصاد دولتی به اقتصاد آزاد نقطه آزمون ما به حساب می آیند و این موضوع از قبل بوده، امروز هم هست و برای فردا هم ضرورت دارد. ضرورت های آینده این است که مناطق آزاد با شاخص مستثنی شدن از قانون مالیات معرفی می شوند.
آیا امروز هم این جزو ضرورت هاست؟ آیا امروز نگاه جهان به مناطق آزاد این است که جاهایی وجود داشته باشد که مالیات و حقوق گمرکی پرداخت نشود؟
ترکان اینگونه پاسخ می دهد: امروز دنیا به دنبال ایجاد مناطق آزاد مالی است و جهان یک گام جلوتر به مناطق آزاد نگاه می کند و از آنجا که ما هنوز به عصر فرا صنعتی وارد نشدیم این دیدگاه را نداریم.
وی در پاسخ به این سئوال که با این منطق روشن، تا افق بی نهایت چند منطقه آزاد می توان ایجاد کرد؟ اینگونه پاسخ می دهد: برای کار با عراق، منطقه آزاد اروند، مرکز عراق، مهران، اقلیم کردستان عراق، منطقه بانه و مریوان، ترکیه، منطقه آزاد ماکو، کار با حوزه قفقاز و منطقه آزاد ارس، کار با حوزه خزر و منطقه آزاد انزلی، کار با ترکمنستان و منطقه اینچه برون، کار با افغانستان و منطقه آزاد در حال مطالعه سیستان، کار با حوزه عمان نیز در منطقه آزاد چابهار مد نظر است.
با پذیرش این منطق که مناطق آزاد سرپل کار با همسایگان است توانسته ایم همسایه های مرزی کشور را تحت پوشش قرار دهیم و تولید و تجارت، همزمان با ظرفیت های این مناطق به خارج از مرزهای کشور روانه می شوند.
راهبرد مناطق آزاد افزایش توان صادراتی است
ایران به عنوان یکی از غنی ترین کشورهای دنیا از حیث منابع انرژی نفت و گاز و معادن است. اما طبق بررسی های مراکز علمی کمتر از یکصد سال آینده منابع نفتی به پایان می رسد و دیدگاه مسؤلین کشور نسبت به درآمدهای اقتصادی با ارایه سند کلی اقتصاد مقاومتی مشخص شده و در این سند دوری از خام فروشی و سعی برای کسب ارزش افزوده بیشتر از داشته های داخل و توجه ویژه به صادرات غیرنفتی با تقویت تولید داخل، از مهم ترین رویکردهای راهبردی اقتصاد ایران است.
ترکان با بیان این مطلب می افزاید: در تولید صادرات و فناوری هدف اول تعیین شده برای مناطق افزایش سی درصد به صادرات مناطق آزاد بوده است. صادرات مناطق آزاد ما در سال 94، 630 میلیون دلار بوده است و برای سال 95 هدف گذاری صورت گرفته 30 درصد افزایش مد نظر بود که توانستند از این میزان 830 میلیون دلار صادرات داشته باشیم و خوشبختانه عددی نزدیک به هدف محقق شد که بيشتر از رقم 27 درصدی را نشان می داد و برای سال 96 افزایش توان تولیدی و فراهم کردن بسترهای انتقال فناوری های پیشرفته را مد نظر داریم تا مسیر اقتصاد مقاومتی که از تولید، صادرات و فناوری می گذرد طی شود.
وی با بیان اینکه معاونتی نیز با همین عنوان در دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد شکل گرفته و تغییرات عمده ای رخ داده است اظهار می کند: با این رویکرد و در نگرشی دیگر برای اینکه محور کارهای ما مشارکت مردم است معاونت فرهنگی اجتماعی نیز در دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد تشکیل شده و توسعه انسانی را در منطقه را با محور بهداشت و سلامت پایش و رصد می کند و هدف توسعه از درون است و رفتن به سمتی که استعدادهای درونی مناطق شکوفا شود و ضرورت مشارکت جامعه مدنی هر منطقه را در نظر دارد.
ترکان معتقد است: اقتصاد مقاومتی به ما جهت می دهد و تمامی بخش ها در حال رصد شدن و پایش هستند و امیدوارم شاهد نتایج خوبی باشیم.
روانسازی مالی در حوزه بانکی ضروری است
وی در حوزه سرمایه گذاری خارجی هم اینگونه می گوید: در حوزه سرمایه گذاری خارجی در مناطق آزاد هم کارهایی صورت گرفته اما هنوز مطلوب ما نیست و هنوز برای جذب سرمایه بیشتر موانع بیشماری در سر راه ما قرار دارد چرا که هنوز مراودات مالی بانک های داخلی با بانک های خارجی روانسازی نشده و بخش عمده ای از آن ناشی از این است که در دهه های اخیر تحولاتی در نظام بانکداری جهانی رخ داده اما ما هنوز نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم. نظام نگهداری حساب در بانک ها و و سیستم تنظیم ترازنامه بانک ها و چیزهایی که در قواعد جدید بانکداری در دنیا تعریف شده هنوز با بانکداری داخلی تطبیق داده نشده به همین دلیل روان بودن همکاری را در بانک ها نمی بینیم.
ترکان با بیان اینکه رقابت دستگاه های اجرایی در این مدت چالش جدی مدیریت مناطق آزاد بوده است تصریح می کند: ما تلاش داشتیم نظام های جدید آموزش و پرورش را در مناطق آزاد اجرا کنیم اما آموزش و پرورش همکاری و آمادگی لازم را در این خصوص اعلام نکرده است. در حوزه بهداشت و درمان هم همین هدف را داشتیم که موفق نشدیم. در حوزه آموزش عالی نیز تلاش داریم تا سیستم های نوین دانشگاهی را اجرایی کنیم که هنوز محقق نشده است.
كشورهاي بسياري تاكنون در مورد ايجاد و توسعه مناطق آزاد گام برداشته اند، گرچه بعضا در دستيابي به اهداف خود با عدم موفقيت مواجه شده اند اما موارد شگفت انگيزي نيز تجربه شده است و امید می رود در دولت دوزادهم این تجربه ها و دستاوردهای شگفت انگیز را در این مناطق در ايران نيز شاهد باشیم.
منبع: ویژه نامه روزنامه ایران ـ مرداد ماه 1396