در برنامه‌ها و احکامی که در بسته رونق تولید و اشتغال اقتصاد مقاومتی در سال 96 برای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی تعبیه شده، افزایش 25‌درصد صادرات تولیدی و خدماتی و افزایش 30‌درصد صادرات مجدد با محوریت افزایش مبادلات با کشورهای همسایه برای افزایش صادرات کشور آمده است.
این میزان صادرات معادل 55‌درصد افزایش در مقایسه با سال 95است که در مجموع‌ 60‌درصد برای افزایش صادرات از طریق ترانزیت و صادرات مجدد در نظر گرفته شده بود، مستلزم ظرفیت‌سازی جدید برای افزایش مبادلات با کشورهای همسایه و برگزاری نمایشگاه‌های ارائه محصولات و کالاهای تولید داخلی است. از‌جمله این کشورهای همسایه که حداکثر ظرفیت بازار وارداتی آن 177 میلیارد دلار است؛ روسیه است که در آخرین ملاقات رییس‌جمهور 2 کشور در 8 فروردین 1396، ولادیمیر پوتین بر افزایش 70‌درصدی مبادلات بازرگانی دو کشور در سال 2016میلادی نسبت به سال 2015میلادی اشاره کرد. ضمن آنکه، بیانیه 16 صفحه‌ای مشترک دو کشوربا عنوان پیش به سوی همکاری‌های جامع راهبردی صادر شد.
از‌جمله اسناد همکاری راهبردی بین ایران و روسیه که به شکل موردی مناطق آزاد کشور هم می‌توانند از آنها استفاده کنند باید به موافقتنامه لغو روادید گروهی گردشگری بین دو کشور، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه تجارت برق، تربیت بدنی و ورزش، ساخت‌وساز مسکن و خدمات عمومی، ارتباطات و فناوری اطلاعات، راه‌آهن، گاز، برقی کردن خط ریلی گرمسار – اینچه برون و ارسال تجهیزات اشاره کرد.
از موارد دیگری که همساز با یکی از برنامه‌های اجرایی ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در سال 96 مندرج در بسته رونق تولید و اشتغال است، توجه به نیازمندی‌های روسیه در بخش مواد غذایی است که سالانه افزون بر 35 تا 40 میلیارد دلار می‌شود و طیف وسیعی از محصولات غذایی گوناگون را نیز در بر می‌گیرد. با توجه به توانمندی‌های مناطق آزاد در تولید محصولات باغی، زراعی و شیلاتی و خرما، این محصولات قابلیت آن را دارند که قسمتی از سبد صادراتی مناطق آزاد کشور را به روسیه تکمیل کنند.
ظرفیت‌سازی آن هم ظرفیت‌سازی پیوسته و مستمر از مواردی است که شرکت‌های بزرگی که صادرات کشور را مدیریت می‌کنند، می‌توانند قفسه‌های فروشگاه‌ها را در روسیه با رعایت کیفیت و رعایت قیمت رقابتی، در اختیار تولید‌کنندگان صنایع غذایی در مناطق آزاد قرار دهند، تولیدکنندگانی که باید تولید‌کنندگان سرزمین اصلی را هم به کمک خود بگیرند. در نتیجه باید گفت تقویت صادرات مناطق برای حضور در بازار روسیه مستلزم ظرفیت بالا، و قیمت‌های رقابتی است. ایجاد تراست‌های صادرات محور برای نفوذ در زمینه صادرات به روسیه‌از اولویت‌های تولیدی با مشارکت شرکت‌های بزرگ مواد غذایی در داخل سرزمین اصلی است.
وقتی شرکتی قصد کار در بازاری رقابتی مانند روسیه را دارد، به‌طور قطع باید سطح دانش خود را منطبق بر دانش روز دنیا کند و از طرفی هم باید کارهای رقبا را رصد کند و حتی نحوه نوشتن قراردادها و مذاکرات تجاری را نیز فرا بگیرد. علاوه‌بر اینها، رعایت بهره‌وری در واحدهای تولیدی مناطق آزاد می‌تواند با ارتقای کیفیت به افزایش قیمت منجر نشود؛ به ویژه آنکه، مدیریت راهبر باید متشکل از کارشناسان خبره که بازارهای هدف را به خوبی بشناسند، دانش کافی را درباره فصولی که کالاها باید عرضه شوند، دارا باشند و در مجموع تکنیک‌های ویژه بازاریابی نو را با آشنایی قواعد و مقررات بین‌المللی همراه کنند. ظرفیت‌سازی مناطق آزاد مستلزم سرمایه‌گذاری‌های جدید به منزله حلقه گمشده تولید، صادرات و فناوری‌های پیشرفته است.
انتقال فناوری پیشرفته، چیزی غیر از جذب سرمایه‌گذاری خارجی نیست که باید در مناطق به آن توجه زیادی شود.

* دکتر عبدالرسول خلیلی - داستاد دانشگاه و کارشناس مناطق آزاد
* منبع: روزنامه گسترش تجارت